Możliwość wykonywania zawodu kierowcy w Polsce wynika bezpośrednio z ustawy o transporcie drogowym (nowelizacja z kwietnia 2011r.). Aby otrzymać takie prawo kierowca musi spełnić szereg obowiązków. Przede wszystkim zobowiązany jest on poddać się specjalistycznym badaniom lekarskim oraz psychologicznym aby stwierdzić brak przeciwwskazań zdrowotnych. Jednak istnieją także inne ważne przesłanki umożliwiające lub dyskwalifikujące kierowcę do wykonywania pracy w tym charakterze.

Wymagania stawiane kierowcom zawodowym

Kierowca zawodowy zajmuje się odpłatnym przewozem ludzi bądź towarów pojazdami samochodowymi. Zgodnie z założeniami ustawy o transporcie drogowym kierowca zawodowy jest zobowiązany do spełnienia określonych warunków aby uzyskać i utrzymać uprawnienia do przewozu drogowego osób lub rzeczy:

• kierowca zawodowy zobligowany jest do posiadania uprawnienia do kierowania odpowiednim rodzajem pojazdu (odpowiedniej kat. prawa jazdy ? A, A1, B, B1, B+E, C, C1, C+E, D, D1, D+E, T)
• kierowca zawodowy nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądowym za przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w ruchu lądowym lub ochronie środowiska
• kierowca zawodowy zobowiązany jest do przejścia jednorazowej kwalifikacji wstępnej (280 lub130 godzin szkolenia teoretycznego i nauki praktycznej) w celu uzyskania świadectwa na przewóz osób i rzeczy oraz odbycia co 5 lat szkolenia okresowego (35 godzin zajęć teoretycznych)
• kierowca zawodowy zobligowany jest do wzięcia udziału w kursach z zakresu czasu pracy kierowcy i obsługi tachografu
• kierowca zawodowy musi poddać się badaniom lekarskim oraz psychotestom i systematycznie przechodzić je co 5 lat (do ukończenia przez kierowcę 60 lat) i co 30 miesięcy (po ukończeniu przez kierowcę 60 roku życia)

Jeśli kierowca zawodowy jest jednocześnie przewoźnikiem, prowadzącym prywatną działalności gospodarczą, musi on zdobyć certyfikat kompetencji zawodowych.

Medycyna pracy

Pozytywne przejście badań lekarskich jest warunkiem koniecznym do ukończenia kwalifikacji wstępnej i szkolenia okresowego. Kierowca musi wykonać je przed ukończeniem takiego szkolenia.

Jedno badanie wykonywane jest przez lekarza profilaktyka, który potwierdza brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy zawodowego, drugie jest realizowane przez specjalistę posiadającego uprawnienia do badania kierowców pod kątem zdatności do kierowania pojazdem (może być to ten sam lekarz pod warunkiem, że posiada on podwójne uprawnienia).

Badania lekarskie skupiają się w szczególności na kontroli wzroku, zdolności rozpoznawania barw, ocenie odległości do widzianych przedmiotów, badaniu zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego oraz szczegółowej kontroli słuchu. Badania lekarskie obowiązują zarówno kierowców samochodów ciężarowych, jak i wszystkie osoby, które prowadzą służbowe pojazdy np. przedstawicieli handlowych i kadrę kierowniczą, bez względu na rodzaj zatrudnienia.

Badania i konsultacje przeprowadza się w ramach sprawowania nad pracownikiem opieki zdrowotnej przez jednostkę medycyny pracy, z którą pracodawca zawarł stosowną umowę.

Uwaga!!! Kierowcy, u których stwierdzono cukrzycę lub padaczkę muszą poddawać się dodatkowym badaniom specjalnym, a wydanie negatywnego orzeczenia może być przyczyną cofnięcia uprawnień do przewożenia towarów i osób oraz skutkować rozwiązaniem przez pracodawcę umowy o pracę.

Badania psychologiczne kierowców

Badaniom psychologicznym podlegają wyłącznie kierowcy zawodowi, wykonujący przewozy drogowe. Najpierw przeprowadza się badania w formie testów papierowych, a potem badania aparaturowe, w których wykorzystuje się specjalną aparaturę krzyżową. Badany jest w ten sposób czas reakcji i ilość poprawnie odebranych bodźców, koordynacja wzrokowo-ruchowa, szybkości i dokładności spostrzegania, podejmowania decyzji pod presją czasu oraz odporności na zmęczenie. Zadanie polega na naciskaniu na zielony guzik, będący na skrzyżowaniu zapalających się czerwonych lampek, w jak najszybszym czasie. Zwykle badanie przeprowadza się w tempie 60 zapalających się lampek na minutę. Wyświetlanych jest 49 sygnałów świetlnych, z których trzeba odebrać jak najwięcej. Badanie może odbywać się także z wykorzystaniem aparatu Piórkowskiego, na którym znajduje się 10 okienek w kształcie strzałek, z usytuowanymi pod nimi przyciskami umożliwiającymi wygaszanie rozświetlanych sygnałów świetlnych. Poprawne reakcje osoby badanej zlicza licznik umieszczony na płycie tylnej aparatu, obsługiwanej przez osobę testującą.

Oprócz testów obywa się także rozmowa z lekarzem, mająca na celu ocenę cech osobowości, sprawności intelektualnej i sprawności psychofizycznej.

Lekarz odmówi badania osobom zmęczonym, chorym lub pod wpływem alkoholu czy narkotyków.

Podsumowanie

Kierowca po odbyciu badań wstępnych i okresowych oraz zakończeniu kwalifikacji lub szkolenia okresowego musi udać się do wydziału komunikacji i przedstawić świadectwo oraz orzeczenie lekarskie i psychologiczne. Otrzymuje on wówczas odpowiedni wpis do prawa jazdy. Koszt wydania dokumentu pokrywa kierowca (tak samo jak zazwyczaj koszty szkoleń okresowych).

W przypadku stwierdzenia podczas kontroli przez policję lub ITD naruszeń związanych z niedopełnieniem przez pracodawcę obowiązku wysłania kierowców na szkolenia i badania okresowe, firma otrzyma karę grzywny w wysokości 1000 pln za brak każdego dokumentu (brak szkolenia, brak orzeczenia lekarskiego, brak orzeczenia psychologicznego).